NHẠC LÝ CĂN BẢN

Lần này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu qua một vài khái niệm thuộc lĩnh vực nhạc lý mà chúng ta rất hay bắt gặp trong lĩnh vực ca hát.

Trong bài viết này gồm 3 phần nói về các tính chất của mỗi âm thanh, Các ký hiệu xuất hiện trên bản nhạc và các thuật ngữ thường được sử dụng:


Phần A) Các tính chất của mỗi âm thanh:
Mỗi âm thanh cấu tạo nên âm nhạc có 5 tính chất chính: (xem lại ví dụ trong video)

Cao độ: là độ “cao” của âm thanh, cao độ này tỷ lệ thuận với Tần số âm thanh, Note nhạc nào càng “cao” nghĩa là tần số âm thanh của nó càng cao và ngược lại.
Cường độ: là độ mạnh / nhẹ (hay to /nhỏ) của âm thanh
Trường độ: là độ dài của 1 âm thanh.
Màu sắc (hay tính chất): là cái làm nên sự khác biệt giữa giọng người này với người khác, nhạc cụ này với nhạc cụ khác. Trong thực tế không có bất cứ giọng ai hoàn toàn giống ai, nó bao gồm những tính chất như, khàn, đục, trong, the thé, ấm, và bao gồm cả thói quen sử dụng hơi của cá nhân mỗi người. Trong thanh nhạc, người ta chia làm 5 Loại Giọng dựa trên tiêu chí này bao gồm: giọng Hỏa, giọng Thổ, giọng Kim, giọng Thủy và giọng Mộc (xem lại bài viết “Định hình giọng hát hiện tại” để tìm hiểu thêm tính chất 5 loại giọng đó)
Nhịp độ (trong lĩnh vực ca hát): nói một cách văn hoa: nó là các chu kỳ mà ở đó người hát nhấn mạnh vào trọng âm để tạo ra tiết tấu của câu hát. Nói theo kiểu thông dụng thì nó chính là cách nhấn nhả trong lúc hát.

Phần B) Những ký hiệu thường có trên bản nhạc:

Khóa nhạc: Là ký hiệu luôn luôn xuất hiện ở phía đầu mỗi dòng nhạc, nó cho chúng ta biết cần phải đọc nhạc như thế nào và dòng đó thuộc bè nào (trong hợp xướng). Thông dụng nhất trong ca hát hiện đại là Khóa treble (Khóa Sol), khi gặp khóa này người hát sẽ đọc những note trên đường kẻ thứ hai từ dưới lên của dòng nhạc là note Sol, rồi dựa vào đó mà đọc các note tiếp theo.


Có 5 Dòng kẻ được vẽ sát với nhau tạo nên dòng nhạc – nơi mà những note nhạc được ghi lên. 7 Note nhạc: ĐÔ; RÊ; MI; FA; SOL; LA; SI được ghi lên 5 dòng kẻ và 4 khoảng trống được tạo nên bởi 5 dòng kẻ đó. Tuy nhiên ở một số trường hợp, note nhạc có thể lọt ra ngoài khỏi 5 dòng kẻ đó, lúc đó người viết nhạc sẽ phải kẻ thêm một số dòng kẻ phụ ở trên hoặc dưới 5 dòng kẻ chính đó.


Số chỉ nhịp: để hiểu được số này, cần phải hiểu các khái niệm sau:
* Nhịp:

– Nhịp là khoảng thời gian chia đều nhau của một bản nhạc. Nhịp nằm giữa 2 vạch nhịp.

* Phách:

– Trong một nhịp lại chia thành các quãng thời gian đều nhau gọi là phách.

– Trong nhịp lại có phách mạnh(thường ở đầu nhịp) và phách nhẹ. Nhờ có phách mạnh và phách nhẹ mà người ta phân biệt được các loại nhịp khác nhau. Ví dụ: 2/4;3/4;4/4;…

* Số chỉ nhịp:

– Là 2 con số khi dưới dạng phân số ở đầu mỗi bản nhạc.

– Nói chung thì các bản nhạc thường không thay đổi giá trị này.

– Số trên chỉ số lượng phách trong một nhịp.

– Số dưới chỉ “giá trị”(thời gian) mỗi phách cơ bản bằng một phần bao nhiêu một nốt tròn.

* Ví dụ về chỉ số nhịp:

a.Nhịp 2/4:

– Sẽ có 2 phách.

– Mỗi phách = ¼ nốt tròn = 1 nốt đen(1 đập)

b.Nhịp 4/4 (thường ký hiệu là “C”)

– Sẽ có 4 phách.

– Mỗi phách = 1 nốt đen(1 đập).

*** Lưu ý: Một số bản nhạc có một vài note đầu tiên không tuân theo quy luật mà số chỉ nhịp quy định, những note đó gọi là note lấy đà.

Các ký hiệu khác:
Để quy ước với nhau về cao độ, ngoài vị trí đặt của các note trên dòng nhạc, người ta còn dùng dấu thăng (để nâng cao độ lên 1/2 cung); dấu giáng ( để giảm cao độ xuống 1/2 cung); dấu bình…


Để quy ước với nhau về trường độ, người ta ghi các note nhạc theo 7 kiểu khác nhau như hình bên dưới:

Các dấu hiệu mà khi thấy nó, các bạn ngưng hát (dấu lặng) cũng chia làm 7 loại tương ứng 7 kiểu ghi note nhạc phía trên:

Phần C) Những Thuật Ngữ thường nghe:

Hợp âm: là tổng hợp của những âm thanh mà khi chơi chung với nhau cùng lúc nghe rất hợp tai, đầy đặn và có tác dụng làm nền cho giọng hát trong một bài hát thông thường. Ví dụ Hợp Âm ĐÔ thì bao gồm các note ĐÔ, MI, SOL (mỗi note tăng giảm còn tùy thuộc vào Gam của hợp âm)
Gam: giống như một thứ dùng để làm đa dạng những Hợp Âm lên ví dụ như hợp âm Đô thì nhờ có Gam mà chia ra làm hợp âm Đô Trưởng, Hợp âm Đô Thứ, Hợp âm Đô 7 …. Mỗi Hợp âm đi kèm với Gam lại có thể Thăng (tăng 1/2 cung) hay Giáng (giảm 1/2 cung) tạo nên nhưng hợp âm rất đa dạng và rất…. dài ví dụ như: Hợp Âm La Thăng Thứ, Hợp Âm Si Giáng Trưởng…
Tone (hay như thường nghe là “Tông nhạc”): nói nôm na là Hợp Âm chính của 1 bài hát. Người ta dựa vào Tone để xác định Hợp âm chính của bài hát (dựa vào đó, người nhạc công có thể biết phải đệm đàn cho bạn bằng những hợp âm nào, cao độ ra sao). Ví dụ như nói bài hát này chơi theo Tone Si Giáng Trưởng – có nghĩa là Hợp âm Si Giáng Trưởng là Hợp Âm chính của bài hát đó)
Quãng: là khoảng cách giữa hai note nhạc về cao độ và đơn vị tính bằng “note”. Nói note này cách note kia một “Quãng 3” có nghĩa là nói note này cao hơn hay thấp hơn note kia 3 note nhạc (như từ note Đô đến note Mi là một Quãng 3, từ note Đô đến note Sol là một Quãng 5…)
Cung là 1 loại đơn vị đo cao độ giữa note này với note khác. Mà trong hệ thống âm nhạc hiện đại, 7 note nhạc của chúng ta được quy định về cao độ như sau:


Nghĩa là note Rê cao hơn note Đô 1 cung, note Fa cao hơn note Mi nửa cung, note Fa cao hơn note Đô 2 cung rưỡi…

HẾT RỒI

Đó là những kiến thức phổ quát nhất về nhạc lý, hãy thử ôn lại những kiến thức trên với bài tập thú vị phía dưới đây xem nào:

BÀI TẬP: Hãy nhìn bản nhạc bài Happy Birthday trong hình vẽ dưới đây và vẽ lại ra giấy lại bản nhạc đó kèm với 1 số yêu cầu:

Thay vì ký hiệu trường độ âm thanh theo kiểu note trắng, note đen note móc đơn… thông thường, hãy sửa lại theo cách ký hiệu riêng của bạn (ví dụ tôi ký hiệu note trắng là hình ông mặt trời, note móc đơn là hình trái tim… chẳng hạn)
Thấy ký hiệu nhịp từ nhịp 3/4 thành nhịp 2/4 và dời các note nhạc sao cho phù hợp với số chỉ nhịp đó (2 note lấy đà không cần dời; note trắng cuối cùng cũng không cần dời).

Chúc bạn thành công
Hội Ca sĩ Tự do Việt Nam